dom za vesanje - omü sözlük
emir kusturica imzalı, sürreal evrene selam çakan, mistik duyguların harman edildiği, doğu avrupa sinemasının doğu avrupa halklarının kültürel değerleri üzerine adeta bir meditasyonu gibidir dilimizdeki karşılığıyla çingeneler zamanı filmi.

muhtemelen dünyadaki hiçbir ulus gerçekte bu kadar reddedilmiş ve sinema perdesinde yugoslav romanlarından daha fazla kabul görmemiştir. romanlar, eski yugoslavya topraklarına geldikleri 14. yüzyıldan bu yana, tüm balkan ülkelerinde toplumun sınırlarında bulundular. bununla birlikte romanlar filmde yugoslav topraklarının üstünde kendi yerlerini bularak zamanla balkan kültürünün ayrılmaz bir parçası olmakla kalmayıp, çingenelerle özdeşleşmeyi reddeden diğer halklara da bir nevi sosyolojik birer ayna olmuşlardır.

kusturica bu muhteşem filminde romanları seyirciye bir gizem perdesi altında tanıtır. roman hayatını hiç olmadığı kadar uzak ve masalsı kılar. o her zaman merak ettiğimiz romanların günlük yaşamını ve geleneklerini çok keskin bir şekilde belgesel tadında sürreal bir evrende tanıtır bizlere.

kusturica yeri gelir fellini'den alıntılarla roman karnavallarını süsletir, yeri gelir tarkovski'de bulduğu mistik duyguları birleştirir. özellikle filmin motiflerinde açıkça tarkovski'nin andrei rublev'inden sanki ödünç alınmış müzik ve inanılmaz manzaralarla o büyülü olan çingene yaşam tarzı hissini yaşatır. bununla ilgili muhteşem bir sahne var ki filmde; yüzlerce roman'ın en büyük tatilleri olan aziz george günü'nü kutlamak için şafakta toplandığı perhan'ın rüyası sahnesi kelimelerle anlatılamayacak kadar masalsı bir gerçektir.

işte bu masalsı gerçeklik kusturica'nın büyülü gerçekçiliğidir. filmin açılış sahnesinde karşımıza çıkan şemsiyeli çingene adamın ufak bir tiradıyla, bu hikayenin alıştığımız hikaye kalıplarının dışında, büyülü gerçekçilik öğeleri kullanılarak anlatılacağına dair ilk işaretler verilir. şöyle anlatır şemsiyeli adam: