müslüman toplumlarda geri kalmışlığın nedenleri - omü sözlük
Haçlı seferleri ve Türk-moğol istilaları arap ve fars dünyasını mahvetmiştir.
islamın doğuşundan hemen sonra, dönemin ilim insanları (u: ibn-i sina)(u: ibn-i haldun)(u: gazali)(u: ibn-i rüşt) fars kültürüyle avrupa kültürüyle ve hint kültürüyle temas halindeler. Ve bir merak başlıyor, tartışma başlıyor, sorgulama başlıyor. Bunlar on ve on birinci yüzyılda tekabül ediyor. O dönem aynı zamanda haçlı seferlerini de kapsıyor. Kütüphanelerde kitap okuyan birbirleriyle tartışan adamlar askerlik yapmak zorunda kalıyor ve böylece kuzey arap kültürü bir yıkıma sürükleniyor. Bununla da bitmiyor. Daha önemlisi Cengiz Han. Horasanda dört milyon insan tek seferde ölüyor. Bu sayılar bugün için bile korkunç büyüklükte.
Hülagü han bağdatı alıyor sonra. Tarihçiler dicle üç gün siyah aktı derler, nehre atılan kitapların mürekkepleri nedeniyle.